Τετάρτη 22 Αυγούστου 2018

Ο νέος ολοκληρωτισμός και η αντίδραση


Ένας παγκόσμιος πόλεμος, αν και διαφορετικός από αυτούς που έχουμε βιώσει στο παρελθόν, είναι γεγονός. Πρόκειται για τη σύγχρονη τεχνολογική και οικονομική εκδοχή του παγκοσμίου πολέμου. Τα πολλά μέτωπα δείχνουν μια δραματική και παγκόσμια κατάρρευση της διεθνούς αγοράς ελεύθερων συναλλαγών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη, η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία, η Τουρκία, το Ιράν, η Βραζιλία και άλλες χώρες εμπλέκονται σε μία άνευ προηγουμένου οικονομική σύγκρουση. Οι αμοιβαίες κυρώσεις, οι νομισματικές επιθέσεις και οι πρωτοφανείς απειλές είναι οι νέες "βόμβες". Γιατί, σήμερα, δεν χρειάζονται ατομικές βόμβες για να προκαλέσουν τεράστια καταστροφή. Μειώνοντας τους διεθνείς δεσμούς και αυξάνοντας τους δασμούς, ολόκληροι πληθυσμοί θα μπορούσαν να λιμοκτονήσουν.
Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς ένα ειρηνικό μέλλον σε μια μόνο χώρα, ανεξάρτητα από όλους τους άλλους. Στον σημερινό κόσμο, οι δεσμοί και οι εξαρτήσεις μεταξύ χωρών και οικονομιών δεν μπορούν να ξεπεραστούν χωρίς μεγάλες συγκρούσεις.
Το διεθνές εμπόριο, το οποίο υπήρξε σ' ένα βαθμό ελεύθερη αγορά εδώ και δεκαετίες, είναι πλέον ουσιαστικά κλειστό. Εδώ είναι και το κομβικό σημείο: η Κίνα δεν μπορεί πλέον να συνεχίσει να χρησιμοποιεί τα τεράστια ταμειακά της αποθέματα για να αγοράζει ακίνητα ή γιγαντιαίες επιχειρήσεις σε  ολόκληρο τον κόσμο. Με άλλα λόγια, η μετάβαση στη νέα αυτοκρατορία(σ.σ. μόνο η μετάβαση από την βρετανική στην αμερικανική αυτοκρατορία ήταν αναίμακτη), την Κίνα, ανακόπτεται. Όπως είπαμε, το κλειδί είναι το κλείσιμο των αγορών και κυρίως της αμερικανικής αγοράς. Πέρα, όμως, από αυτό, οι ΗΠΑ προβάλλουν και το νέο μεγάλο συγκριτικό τους πλεονέκτημα, που αρχικά ήταν η τεράστια στρατιωτική τους ισχύς, αλλά τώρα είναι η τεχνολογική επανάσταση, που καθιστά τις φθηνές γραμμές παραγωγής της Κίνας (το μικρό κόστος, που ήταν το μεγάλο πλεονέκτημα του κινέζικου παραδείγματος τις τελευταίες δεκαετίες), ξεπερασμένες. Η ψηφιακή επανάσταση και η ρομποτική «απελευθερώνουν» τους καπιταλιστές από την Ανθρώπινη Εργασία και ελαχιστοποιούν το κόστος παραγωγής. Έτσι, οι Ηνωμένες Πολιτείες, σε αντίθεση με την παθητική πολιτική που τις χαρακτήρισε τα τελευταία χρόνια, είναι τώρα αποφασισμένες να αναλάβουν εκ νέου τον ηγετικό ρόλο, καθώς η μάχη δεν λαμβάνει χώρα πλέον στις γραμμές παραγωγής αλλά στις νέες τεχνολογίες, στην ψηφιακή επανάσταση, όπου υπερτερεί.
Οι εξελίξεις στη γειτονική Τουρκία δίνουν ένα παράδειγμα για τη νέα «παγκόσμια σύγκρουση». Η ταχεία κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας προκάλεσε σοκ στο πλανητικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Υπό το φως της επιδείνωσης των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών και μετά τη δήλωση του Προέδρου Τραμπ σχετικά με τη διττή τιμολόγηση του τουρκικού χάλυβα και αλουμινίου, το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα θα μπορούσε να περιπέσει σε μία νέα κρίση χρέους. Ναι, αρκεί μια δήλωση. Γιατί το χρηματιστήριο λειτουργεί με «εφε», που είναι μία δήλωση, ένας κυκλώνας, μία απειλή πολέμου…
Πάντως, η πρώτη πράξη της σύγκρουσης ΗΠΑ-Τουρκίας, αν δεν υπάρξουν εξελίξεις στην κατεύθυνση της εξομάλυνσης με την απελευθέρωση κυρίως του πάστορα Μπράνσον, θα φτάσει στο αποκορύφωμά της τον Οκτώβριο. Οι τεράστιες αποπληρωμές δανείων από την Τουρκία πλησιάζουν πλέον την αφερεγγυότητα. Ο Ταγίπ Ερντογάν θα αναγκαστεί να λάβει δραστικά μέτρα, όπως η ελάφρυνση του χρέους, ή να προσφύγει σε χώρες (ΕΕ, Ρωσία, Ιράν, Κίνα) και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για να λάβει πολύ ακριβά δάνεια. Θα μπορούσε, τότε, ο Τραμπ να ανακοινώσει τη νίκη; Ασφαλώς όχι. Γιατί η Κίνα δεν είναι Τουρκία. Και, γενικά, σε έναν αλληλεξαρτώμενο κόσμο, δεν υπάρχει ένας μόνο νικητής, ή ένας μόνο ηττημένος. Οι χώρες και οι οικονομίες διασυνδέονται σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα από το οποίο δεν μπορούν να απεμπλακούν. Αυτή η αλληλεξάρτηση – που οι περισσότεροι παίκτες φαίνεται ότι εξακολουθούν να αγνοούν - σημαίνει ότι δεν μπορεί να συμβεί ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος όπου ο νικητής τα παίρνει όλα. Τελικά, ή κερδίζει κανείς ή χάνει μαζί με άλλους. Τρίτη επιλογή δεν υπάρχει υποστηρίζουν οι αναλυτές. Μόνο που το «βλέμμα» των τελευταίων είναι στραμμένο στις ισχυρές οικονομίες, χωρίς να βλέπουν τις συνέπειες που έχει αυτός ο πόλεμος για τις χώρες της περιφέρειας.
Η τρίτη επιλογή, λοιπόν, αφορά τις μικρές χώρες, όπως η Ελλάδα. Γιατί εδώ ισχύει αυτό που έλεγε ο μακαρίτης Γκαλμπραίηθ για το χρηματιστήριο. Ότι δηλαδή «Όλοι κερδίζουν και ο τελευταίος πάει στο διάολο»! Οι μικρές χώρες, η καπιταλιστική περιφέρεια, με άλλα λόγια, είναι αυτή που θα αποστερηθεί τα οφέλη της ψηφιακής επανάστασης ή ακόμα και θα πληρώσει το μάρμαρο μιας νέας οικονομικής κρίσης. Η μετάβαση στη νέα ρομποτική εποχή θα σημάνει μεγάλη μείωση της ανθρώπινης εργασίας, δηλαδή μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση στην περιφέρεια. Εξυπακούεται ότι οι μεταναστευτικές ροές προς το "κέντρο" θα ενταθούν.
Για πάντα λιτότητα λοιπόν; Για πάντα κόλαση; Χωρίς μία αντίδραση, χωρίς έναν σπασμό;
Θα το πούμε για μια ακόμα φορά, ο ναρκισσισμός των μικρών πολιτικών διαφορών των αντικαπιταλιστικών κοινωνικών δυνάμεων είναι σήμερα έγκλημα. Η αντίδραση ή θα γίνει τώρα και θα είναι παγκόσμια, ή ένας νέος ολοκληρωτισμός –απέναντι στον οποίο οι προηγούμενοι θα ωχριούν- θα επιβληθεί.

Σάββατο 11 Αυγούστου 2018

Ο Ερντογάν, ο Θεός, τα δολάρια και η Ελλάδα


«Αυτοί έχουν τα δολάριά τους, εμείς έχουμε τον Θεό μας», δήλωσε ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μιλώντας για την κατάρρευση της τουρκικής λίρας και το οικονομικό αδιέξοδο που έχει περιέλθει η Τουρκία. Στην ουσία ο Ερντογάν αντιπαραθέτει στο δολάριο(που είναι μία πίστη) την πίστη στο θεό του Ισλάμ. Θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για την αντιπαράθεση δύο πίστεων. Όμως η δεύτερη πίστη είναι απολύτως μεταφυσική, ενώ η πίστη στο χρήμα είναι ένα συμπίλημα, μία υλική πίστη(που σχετίζεται με την πίστωση) και συγχρόνως μία μεταφυσική πίστη, που είναι ο φετιχισμός του χρήματος αλλά και η πίστη στον προτεσταντικό θεό. Η δύναμη αυτής της διαλεκτικής εδράζεται στην καταγωγή της από την εποχή των Πατέρων του Αμερικανικού Έθνους, όπου η λογική (λόγος) και η αποκάλυψη(μεταφυσική) δεν αποκλείονται αμοιβαία αλλά διατάσσονται στην εθνική ιδέα. Γι’ αυτό οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η μόνη χώρα στην οποία ο φονταμενταλισμός πέτυχε να συγχωνευτεί με τη δημοκρατική ιδεολογία και να δημιουργήσει από αυτή μια πολιτική πίστη. Έτσι, η πίστη στο Θεό, η πίστη στη δημοκρατία, η πίστη στην Αμερική, όλα ισχύουν ως μία και ενιαία ομολογία πίστεως. Αντίθετα, ο Ερντογάν ομνύει σε έναν προνεωτερικό φονταμενταλισμό, όπου η πίστη στον Θεό, έχοντας αποκλειστικά μεταφυσικά χαρακτηριστικά, αποκλείει τη δημοκρατία. Αλλά αυτό στα λόγια, γιατί στην πραγματικότητα και ο Ερντογάν ομνύει στο χρήμα.
Είναι άραγε ο χριστιανισμός η θρησκεία του χρήματος, ή καλύτερα "η πίστη στην πίστωση"; Ο κοινωνιολόγος Φρεντερίκ Λενουάρ επιχειρεί στο βιβλίο του «Ο Χριστός φιλόσοφος» να δώσει μία απάντηση, περιγράφοντας την ανατροπή του αρχικού χριστιανικού μηνύματος από την κυρίαρχη Καθολική Εκκλησία. Το μήνυμα των πρωτοχριστιανών ήταν η ελευθερία και η ισότητα (άγνωστες τότε έννοιες) μεταξύ των διαφόρων φυλών, των τάξεων, των φύλλων, των εθνών. Ουσιαστικά, όμως, έχουμε μία πολιτιστική επανάσταση καθώς απαξιώνεται ο πλούτος ως αξία και αξιώνεται η φτώχεια. Αυτό δεν το αναφέρει ο Λενουάρ, αλλά ένας ποιητής, ο Τζιάκομο Λεοπάρντι. Γενικά, ο χριστιανισμός της Ανατολής δημιούργησε μία νέα ανθρώπινη ηθική, αλλά προπάντων ανέτρεψε τις επικρατούσες τότε κοινωνικές ιεραρχίες. ο Θεός των πρωτοχριστιανών είναι ένας φτωχός, γεννημένος μεταξύ των φτωχών, είναι ταπεινός, αποστερημένος από κάθε αγαθό, δεν έχει εξουσιαστικές φιλοδοξίες και αποδέχεται το θάνατο στο σταυρό όπως ο τελευταίος των αθλίων. Αυτός ο Θεός είναι ο Θεός της Αγάπης ακόμη και για τους εχθρούς. Αυτός είναι ο Θεός της μέριμνας για τους φτωχούς, ο Θεός της δικαιοσύνης και του συλλογικού καλού. Αλλά πως από την «αποθέωση» της συλλογικότητας φθάσαμε στη δόξα του πιο ακραίου ατομικού πνεύματος; Γι’ αυτό χρειάστηκε ο δυτικός καθολικισμός και στη συνέχεια ο προτεσταντισμός. Ο Θεός των χριστιανών έγινε ο Θεός των εχόντων. Ο Λενουάρ δεν εστιάζει σ’ αυτή την αντιστροφή, μόνο θεωρεί ότι το μήνυμα του πρώτου χριστιανισμού διαστρεβλώθηκε από την Εκκλησία και διασώθηκε από τους χριστιανούς ουμανιστές της Αναγέννησης, από τους φιλοσόφους του Διαφωτισμού που «αποκάθαραν» την καθολική Εκκλησία από τα εγκλήματά της, διασώζοντας τις ιδρυτικές αξίες του χριστιανισμού και καθιστώντας τες κοινή κληρονομιά του ανθρώπινου πολιτισμού. Παρόλα αυτά ο δυτικός χριστιανισμός δεν έσωσε τους ανθρώπους από τις κτηνωδίες του 20ου αιώνα που συνεχίζονται και τον 21ο. Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από πείνα και δίψα στον τρίτο κόσμο, ένα εκατομμύριο άνθρωποι είναι άστεγοι στην Ευρώπη, 3,5 εκατομμύρια στις ΗΠΑ, οι πόλεμοι συνεχίζονται, ενώ οι «πληγές» που επιφέρονται στη φύση μοιάζουν μη αναστρέψιμες.
Ο δυτικός χριστιανισμός δεν μπορεί να συνεγείρει τις συνειδήσεις. Ποιος θα το κάνει; Μπορεί άραγε ο ανατολικός χριστιανισμός; Ο Ρώσος μοναχός με την πρησμένη κοιλιά που πριν λίγες μέρες απαιτούσε τραπέζι σε κοσμοπολίτικο ρεστοράν της Ουρανούπολης; Όχι, δεν μπορεί να το κάνει. Μπορεί να το κάνει ο μουσουλμανισμός του «αγιατολάχ» Ερντογάν; Νομίζω πως όχι. Η προνεωτερική «βαθιά Τουρκία» του Ισλάμ συγκρούεται ήδη με την κουρδική Rojava και αργά ή γρήγορα θα συγκρουστεί με την νεωτερική Τουρκία της Κωνσταντινούπολης. Ήδη ο Τούρκος πρόεδρος έχει στραφεί προς το Ιράν, τη Ρωσία και την Κίνα. Θα επιχειρήσει άραγε μία εκστρατεία για την κατάληψη της… Βιέννης μέσω της Ελλάδας; Η Ελλάδα –είναι βέβαιο- έχει επιλεγεί για να συμβολίσει την εχθρική Δύση και επομένως θα συστήσει τον «εύκολο» δυτικό στόχο. Γι’ αυτό η αντιπαράθεση με την Ελλάδα θα αποκτήσει έντονα ιδεολογικά –δηλαδή θρησκευτικά- χαρακτηριστικά. Η υπόθεση της εκλογής του Μουφτή αλλά και οι Τούρκοι αξιωματικοί που ζήτησαν άσυλο στην Ελλάδα θα είναι τα σημεία αιχμής. Όμως το «παιγνίδι» θα παιχτεί τελικά για αυτό που ο Ερντογάν ρητορικά αρνείται, δηλαδή για το χρήμα, για το «μαύρο χρυσό», που τιμάται σε δολάρια!  

Γιατί οι «αριστεροί» ψήφισαν ακροδεξιά;

  [   Γιώργος X. Παπασωτηρίου   /   Κόσμος   / 14.03.24 ] Και στην Πορτογαλία το ίδιο έργο: Η Αριστερά χάνει και η Δεξιά -κυρίως η ακροδεξιά...